Và o ngà y rằm tháng 4 năm 624 trÆ°á»›c công nguyên, tại vÆ°á»n Lâm Tỳ Ni gần thà nh Ca Tỳ La Vệ, nÆ¡i hiện giá» là vùng biên giá»›i giữa Nêpan và Ấn Äá»™, Äức Pháºt đã giáng sinh. Ngà i là con vua Tịnh Phạn và Hoà ng háºu Ma Da. Lúc nà y, vua Tinh Phạn trị vì má»™t vÆ°Æ¡ng quốc nhá» của bá»™ tá»™c ThÃch Ca. Khi Äức Pháºt vừa chà o Ä‘á»i, vá»›i 7 đóa sen đỡ bÆ°á»›c, má»™t tay chỉ lên trá»i, má»™t tay chỉ xuống đất mà rằng: "Thiên thượng trần thế, duy ngã Ä‘á»™c tôn" (Trên trá»i dÆ°á»›i đất, chỉ có trà não phi phà m của báºc Giác Ngá»™ má»›i là tôn quý).
Vua cha rất yêu quý hoà ng thái tá», là m lá»… đặt tên là Tất Äạt Äa, dòng tá»™c Cồ Äà m. Vì dòng há» nà y thuá»™c bá»™ tá»™c ThÃch Ca nên sau nà y Ngà i có danh hiệu là ThÃch Ca Mâu Ni (có tức là báºc Thánh của bá»™ lạc ThÃch Ca). hoà ng thái tá» có 32 tÆ°á»›ng tốt và 80 vẻ đẹp của thánh nhân.
Ngà y Thái từ chà o Ä‘á»i là ngà y há»™i vui lá»›n của toà n vÆ°Æ¡ng quốc. nhân dân xa gần kéo vỠđế kinh Ca Tỳ La Vệ ăn mừng. Má»™t vị đạo sÆ° già tên là A TÆ° Äà từ nÆ¡i ông tu hà nh trên núi Himalaya đã đến cung vua để chà o mừng và xem tÆ°á»›ng Thái tá». Gặp hoà ng thái tá», đạo sÄ© tá»± dÆ°ng chắp tay vái chà o vá»›i thái Ä‘á»™ vô cùng kÃnh cẩn. Äạo sÄ© tuy cuá»i mà vẻ mặt thoáng buồn. Äược há»i cÆ¡ vì sao, vị đạo sÄ© giải đáp là ông mừng vì Thái tá» ngà y mai sẽ thà nh Pháºt, nhÆ°ng ông buồn vì ông tuổi đã quá cao, ắt phải qua Ä‘á»i mà không được vị Pháºt mai sau trá»±c tiếp giáo huấn, giác ngá»™.
Thái Tất Äạt Äa được nuôi nấng, khuyên bảo, giáo dục má»™t cách toà n diện cả vá» văn chÆ°Æ¡ng và võ nghệ. Sách kể rằng, chỉ trong khoảng thá»i gian từ 7 đến 12 tuổi, hoà ng thái tỠđã há»c thông suốt 5 môn há»c trên thiên hạ và 4 sách Thánh Veda. Äến năm 13 tuổi, Thái tá» bắt đầu há»c võ thuáºt. Nhá» có sức khá»e phi thÆ°á»ng, Ngà i há»c môn võ gì cÅ©ng giá»i.
Năm 17 tuổi, Thái tá» sánh duyên cùng công chúa Da Du Äà La xinh đẹp và hạ sinh được má»™t ngÆ°á»i con trai đặt tên là La Hầu La. Trong gần 13 năm, sau ngà y cÆ°á»›i, hoà ng thái tá» sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i hạnh phúc trong nhung lụa, vô tÆ° lá»±, không biết gì tá»›i má»i ná»—i khổ và xấu số ở Ä‘á»i.
Thế nhÆ°ng, vá»›i thá»i kì, do khiếu suy tÆ° sâu sắc và lòng thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i bẩm sinh, tuy sống trong cung và ng Ä‘iện ngá»c nhÆ°ng lòng hoà ng thái tá» luôn Ä‘au đáu những nghÄ© ngợi vá» lẽ vô thÆ°á»ng của hạnh phúc.
Má»™t ngà y ná», hoà ng thái tá» Ä‘i ra ngoà i thà nh dạo chÆ¡i và lần trÆ°á»›c tiên trong Ä‘á»i được xúc tiếp vá»›i những sá»± thá»±c tăm tối và đáng sợ. hoà ng thái tá» lần lượt gặp má»™t ngÆ°á»i già yếu, má»™t ngÆ°á»i bệnh táºt, má»™t xác chết và rốt cục là má»™t vị tu sÄ© vá»›i dung sắc giải thoát, thong dong Ä‘i trên Ä‘Æ°á»ng. Thái tá» nghiệm thấy mình dù là hoà ng thái tá» con vua cÅ©ng không thể thoát khá»i cảnh già , Ä‘au, và chết. Những hình ảnh siêu thoát của vị tu sÄ© đã giúp hoà ng thái tá» sá»›m thấy được con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến giác ngá»™, vÄ©nh viá»…n khắc phục má»i ná»—i thống khổ và bất hạnh của Ä‘á»i ngÆ°á»i. Từ đó, hoà ng thái tá» nuôi dưỡng quyết tâm xuống tóc cầu đạo.
Giữa khuya mùng 8 tháng 2, Thái tá» cùng ngÆ°á»i hầu Xa Nặc cưỡi ngá»±a Kiá»n Trắc, vượt dòng A Nô Ma, quyết chà xuống tóc tầm đạo, cứu Ä‘á»™ chúng sinh thoát khá»i sinh - lão - bệnh - tá» và má»i ná»—i bất hạnh khác của Ä‘á»i ngÆ°á»i.
Thá»i bấy giá», ở Ấn Äá»™ có táºp tục và niá»m tin rằng, ngÆ°á»i nà o cầu đạo đánh tháo, Ä‘á»u phải kiên trì tu khổ hạnh, ép xác. CÅ©ng theo truyá»n thống đó, Thái tỠđã có 6 năm khổ hạnh nÆ¡i rừng già , má»—i ngà y chỉ ăn 1 hạt mè, 1 hạt gạo, kiên trì khổ hạnh ép xác tá»›i mức con ngÆ°á»i gầy khô nhÆ° bá»™ xÆ°Æ¡ng, đôi mắt sâu hoẵm, sức khá»e sút giảm không còn Ä‘i vững. rốt cục Ngà i nghiệm ra rằng, cà ng bá»n chà khổ hạnh, chân lý tối háºu nhÆ° cà ng lùi ra xa, tâm khảm cà ng mê má», thân cà ng suy yếu. Ngà i thấy rõ, khổ hạnh, ép xác không phải là con Ä‘Æ°á»ng thoát khổ và cứu khổ.
Thái tá» quyết định ăn uống tranh phat thich ca thông thÆ°á»ng trở lại, sau đó suốt 49 hôm mai ngồi yên tu táºp, kiên trì, phấn đấu và rốt cục đã giác ngá»™, thà nh Pháºt dÆ°á»›i gốc cây Bồ Ä‘á». NhÆ° váºy, sau 6 năm gian khổ, bá»n chà không má»i mệt, và o năm 35 tuổi, hoà ng thái tá» Tất Äạt Äa đã trở thà nh Äức Pháºt.
Sau khi chứng quả, Äức Pháºt xuất hà nh Ä‘i giáo hóa chúng sinh. Ngà i đã Ä‘á»™ hÆ¡n ngà n môn sinh. Trên Ä‘Æ°á»ng giáo hóa, sau khi Äức Pháºt thá» nháºn buổi cúng dÆ°á»ng của ngÆ°á»i thợ rèn Thuần Äà , Ngà i bảo vá»›i đại chúng: "Äây là buổi thá» trai chung cuá»™c của NhÆ° Lai trên trần giá»›i nà y". chốc lát sau, Pháºt hiện tÆ°á»›ng bệnh táºt để nhấc các hà ng môn sinh không nên quên sá»± vô thÆ°á»ng trong cuá»™c sống.
HÆ¡n 49 năm Ä‘á»™ sinh thuyết pháp, từ vÆ°á»n Lá»™c Uyển cho đến thà nh Câu Ty Na, trÆ°á»›c lúc và o tịch diệt nát bà n, Äức Pháºt khai thị cho chúng môn đồ lần rút cuá»™c: "Phải nÆ°Æ¡ng theo Giá»›i luáºt là m thầy, hãy tá»± mình thắp Ä‘uốc lên mà đi".
Sau những lá»i di ngôn dặn dò đại chúng Ä‘Æ°á»ng hÆ°á»›ng tu hà nh, Äức Pháºt nằm nghiêng bên phải, an tÆ°á»ng và o đại định nát bà n. Khi ấy, địa cầu rung Ä‘á»™ng, ngÆ°á»i trá»i Ä‘á»u thÆ°Æ¡ng khóc vì biết rằng chá»— lá»i tá»±a của mình từ nay không còn nữa.